Tükenmişlik Sendromu Nedir ?

1. Tükenmişlik sendromu nedir? Bu sendromun altında yatan nedenler nelerdir?

Modern zamanların en yaygın psikolojik vakalarından biri olan tükenmişliksendromu; stres, iş dünyası, ev ve sosyal yaşantı gibi birçok parametrenin de etkisiyle kişinin enerjisinin bittiğini hissetmesi olarak açıklanabilir. Daha çok kronik iş stresi çatısı altında toplanan birçok tanımı bulanan tükenmişlik sendromu, uzun süreden beri devam eden stresin iyi yönetilmemesi sebebiyle vücudun fiziksel, zihinsel ve ruhsal olarak verdiği bir reaksiyondur.

Bu sendromun ortaya çıkmasında genel olarak iş hayatında yaşanan gerilimler, belirsizlik, kontrolün kişinin elinde olmaması yatar. Kişi bu durumlarla başa çıkamadığında zamanla kişisel bir tatminsizlik hisseder, isteksizleşir ve duyarsızlaşır. Sonuç olarak durumla baş edemez ve tükenir.

2. Tükenmişlik sendromunun belirtileri nelerdir?

Tükenmişliksendromu fiziksel, zihinsel ve ruhsal olarak 3 farklı noktada çeşitli semptomlara yol açar. Fiziksel olarak ele aldığımızda kişinin kendini sürekli yorgun hissettiği görülür. Bunun yanı sıra;

• Uyku düzeninde bozulmalar,
• Yorgun uyanma,
• Enerjide düşüş,
• Bağışıklık sisteminde zayıflıklar ve buna bağlı sık hastalanma,
• Sindirim sisteminde bozulmalar,
• Kalpte çarpıntı,
• Nefes alıp verirken zorlanma
• Mide problemleri de görülmektedir.

Zihinsel olarak kişide bir dikkat sorunu meydana gelir. Bir türlü konsantrasyonunu toparlayamayan kişi işine ve diğer işlere odaklanamaz. Ayrıca;

• Dalgınlık,
• Karar verirken zorlanma,
• Çabuk sıkılma,
• Hevesi kaçma,
• Unutkanlık gibi belirtiler gözlemlenir.

Duygusal olarak yaşanan durumlar çok yıpratıcı olabilir. Özellikle de kişi kendisini kapana kısılmış hisseder. Bu durum kişide çaresizlik duygusunu uyandırır. Bunlara ek olarak;

• Keyifsizlik,
• Çabuk sinirlenme,
• Özgüven kaybı,
• Hayal kırıklığı,
• Kendini önemsiz hissetme,
• Tatminsizlik,
• Olaylara ve kişilere karşı yabancılaşma gibi ruhsal sonuçları olur.

3. Neler tükenmişlik sendromunun kapsamına girer?

Tükenmişlik sendromu başlı başına psikolojik bir vaka olmasına karşın stresin başrol oynaması sebebiyle birçok ruhsal durumu kapsayabilir. Duyarsızlaşma, öfke, kontrolsüzlük, isteksizlik gibi durumlar aynı zamanda depresyon, anksiyete, panik bozukluk gibi sorunları da açığa çıkarabilir.

4. Kimlerde daha çok görülür? Yaş, cinsiyet vb…

Daha çok çalışan kişilerde görülmesine karşın ev hanımlarında dahi gözlemlenebilir. Buradaki temel mesele mevcut koşulların çıkardığı stres ve onunla baş edebilme gücünü kaybetmektir. Bunun yanı sıra herkesin derdine koşmaya çalışan, kimseye hayır diyemeyen, fedakar, olaylar karşısında hassas ve mükemmeliyetçi kişilerde ortaya çıkar. Meslek bazında ele alındığında ise sağlık ve eğitim sektöründe çalışan kişilerde çok sık rastlanmaktadır.

5. Tükenmişlik sendromu, kişinin günlük ve iş yaşamını nasıl etkiler?

Kişinin içinde bulunduğu ruh durumu hem günlük hem de iş yaşamına yansıyabilir. Genel olarak iş stresinden kaynaklandığı için iş ortamı bu süreçten çok daha fazla etkilenir. Çok yoğun bir işinin olması, çalışma ortamında mutlu olmaması ve çok fazla sorumluluğu olmasına karşın karşılığını alamayan kişinin iş hayatında performansı düşüşe geçer. Önceleri hevesle gittiği iş yerine zorla gitmeye başlar. Artık kariyer hedeflerinden çok, işini sadece maddi bir güvence olarak görür. İsteksiz olduğu için tek amacı günü bitirmektir. Genel olarak kişi daha fazla dayanamaz ve işten çıkabilir.

Kişinin yaşadığı motivasyon kaybı, isteksizlik ve bun bağlı olarak yaşadığı kötü iş yaşantısının günlük hayata yansımalarının olmaması kaçınılmazdır. Sürekli yorgun hissetmek, daha önce keyif aldığı aktivitelere karşı ilgi ve alakasını kaybetmek kişinin daha da mutsuzlaşmasına, sosyal çevresinden uzaklaşmasına ve daha izole bir hayat yaşamasına sebep olabilir. Ancak kişi, iş ortamından uzaklaştıkça kendini daha özgür ve iyi hissedebilir.

6. Türkiye’de tükenmişlik sendromu yaygın mı? Ya da son yıllarda artış yaşandı mı?

Modern çağın gereği olarak şehirleşme giderek artarken iş yükü ve stresi de aynı oranda artış göstermektedir. Buna bağlı olarak özellikle de refah seviyesi yüksek gelişmiş ve bizim gibi gelişmekte olan ülkelerde çok sayıda tükenmişliksendromu yaşayan kişi görmek mümkündür.

7. Tükenmişlik sendromunu iş stresinden ayıran temel faktörler nelerdir?

Stres; kişilerin zorlayıcı dış etkenlere karşı verdiği fizyolojik ve psikolojik tepkidir. İş stresi ise zamanının büyük bir kısmını geçirdiği iş hayatında sahip olduğu koşullar sonucunda gelişir. Kişi iş ortamında olduğu sürece kaygı ve mutsuzluk hissedebilir. Bu durum uyku düzenine yansıyabilir. Kişinin iş hayatında çok yoğun olması, çok fazla sorumluluk alması, istemediği bir işi yapması, mobing ile karşı karşıya gelmesi durumunda vücut ister istemez pes etmeye başlar. Bu durum tedavi edilmez ve psikolojik destek alınmazsa tükenmişlik sendromuna dönüşebilir. Ki zaten tükenmişlik sendromunun temelinde de iş stresi yatar. Ancak tükenmişlik sendromundan bahsedebilmek için bu durumun uzun süreden beri devam ediyor olması gerekir.

8. Tedavi edilmezse hangi durumların ortaya çıkmasına neden olur?

Tükenmişlik sendromunun günlük hayata ve iş hayatına yansımaları olabileceği gibi insan sağlığı üzerinde de etkileri söz konusudur. Özellikle de depresyonla birleştiğinde çok daha ciddi ruhsal çöküntülere yol açabilir. Yüksek tansiyon, kronik ağrılar gibi fiziksel ağrılara da neden olabilir. Kişiler bu zamana kadar rahatlıkla üstesinden geldikleri durumlar karşısında zorlanmaya başlayabilir. İsteksizlik zamanla sosyal anksiyeteye dönüşebilir.

9. Tükenmişlik sendromu yaşayan bir birey bu durumu nasıl aşabilir? Bu konuda nasıl tavsiyelerde bulunursunuz?

Öncelikle tükenmişlik sendromuna yol açan stres kaynağından olabildiğince uzaklaşılmalıdır. Bunun yanı sıra;

• Kişiler kaldıramayacağından fazla sorumluluk almamalıdır,
• Gerektiğinde hayır demesini bilmelidir,
• Ev veya iş yaşamında kişiyi memnuniyetsiz yapan unsurları değiştirmelidir,
• Hata yapabileceğini kabul etmelidir, mükemmel olmak için çabalamamalıdır,
• Kendi öz benliğini korumak amacıyla tükendiğini hissettiği anda dinlenmeli ve yorulduğu anda enerjisini yerine getirecek bir şeyler yapmalı,
• Zamanı iyi yönetebilmeli, bunun için gerekirse bir program oluşturulmalı,
• Kişi kendi sınırlarını bilmeli, başkalarına da bu sınırları kabul ettirmeli,
• Yeni uğraşlar ve hobiler edinmeli,
• Tükendiğini hissettiği anda doğru nefes alarak gevşeyebilmeli.

10. Tükenmişlik sendromunun tedavi yöntemi ya da yöntemleri nelerdir?

Tükenmişlik sendromunun tedavisinin standart bir tedavisi yoktur. Genellikle kişilere tükenmişliksendromu ile ilgili bilgiler verilerek içinde bulunduğu durumu anlamaları sağlanır. Ayrıca ilaç tedavisi ve psikoterapi tedavisi eş zamanlı olarak yürütülebilir.